درباره TICKIT
استقرار نظام تضمین کیفیت نقطه عطفی در صنعت نرم افزار
بنگاه های اقتصادی که در جوامع مختلف تولید کننده محصولات و خدمات گوناگون هستند در سال های نه چندان دور تمامی تلاش خود را متوجه کمیت محصول و خدمت عرضه شده می کردند و عامل کیفیت در سبد ارزش های مدیریت از اولویت به مراتب پایین تری برخوردار بود .
امروزه با فزونی یافتن سطح عرضه نسبت به تقاضا و افزایش تنوع خواست ها و نیازهای مشتریان رعایت الزامات مشتری مداری و حرکت بر مبنای نیازهای مشخص مشتریان ، پیش شرط قطعی حضور در بازار غیر انحصاری و نگهداری آن میباشد . واحدهای تولیدی و خدماتی در جهت تحقق پیش شرط فوق راهی جز استقرار نظام های کنترل کیفیت و اعمال مدیریت کیفیت بر فرآیندهای مؤثر بر کیفیت کالا و خدمات عرضه شده توسط خود را ندارند. این رویکرد در زمینه تولید و عرضه نرم افزار و ارائه خدمات نرم افزاری به لحاظ ویژگی های این صنعت مستلزم دقت نظر بیشتر و رعایت تمهیدات ویژه است . زیرا در غیراینصورت شرکت های ایرانی بازار محدود داخلی را نیز در رقابت با رقبای خارجی که با الزامات روز تجهیز هستند از دست خواهند داد.
ضرورت شناخت دقیق نیازهای مشتریان ، پیچیدگی فرآیندهای تولید محصول نرم افزاری و لزوم اعمال تغییرات مداوم نیازها در جریان تولید و عرضه آنها ، پوشش تغییرات سریع و مداوم فن آوری اطلاعات در محصولات و… بسیاری موارد دیگر ضرورت طرحریزی نظامی که تضمین کننده کیفیت محصول و خدمت مورد نیاز مشتری باشد را دو چندان می نماید .
برای پاسخگویی به این نیاز مبرم حرفه در جهت حفظ و توسعه بازار داخلی و زمینه سازی حضور در بازارهای هدف خارجی با مدیریت انجمن شرکت های انفورماتیک و مساعدت مالی شورایعالی انفورماتیک کشور و وزارت صنایع ، اقدامات اولیه استقرار این نظام در شرکت های نرم افزاری متقاضی صورت گرفته و نهایتا“ با اجراء موفقیت آمیز این برنامه ، شش شرکت ایرانی در زمینه تولید و عرضه نرم افزار موفق به اخذ گواهینامه بین المللی تضمین کیفیت موسوم به ISO9001/TICKIT گردیدند.
این رویداد به لحاظ برداشتن اولین گام های حرفه ای در جایگزین نمودن نظام تولید مهندسی به جای تولید کارگاهی در شرکت های نرم افزاری ایرانی و نیز ایجاد همزبانی با مشتریان و شرکت های طرف همکاری خارجی و فراهم نمودن زمینه های بسط و توسعه فعالیت های شرکت های داخلی ، نقطه عطفی در روند رشد کیفی صنعت نرم افزار کشور تلقی میگردد .
اهمیت این رویداد را میتوان در برخی آمارها و ارقام واقعا“ موجود با دقت بیشتری جستجو کرد.
در دنیا رویه های شناخته شده تضمین کیفیت در حوزه نرم افزار حدود ۴ الی ۵ مورد هستند که نهایتا“ منشأ آنها به یکی از دو رویه معتبر ESI CMM با منشأ آمریکایی و یا ISO9001/TICKIT با منشأ اروپایی (انگلیسی و سوئدی) مربوط میشود . از هزاران شرکت نرم افزاری فعال در عرصه جهانی ، مطابق آمار موثق قریب ۱۰۱۸ سازمان در ارتباط با ۳۱۲ شرکت تا نیمه سال ۲۰۰۱ میلادی موفق به اخذ گواهینامه CMM شده اند و ۱۴۰۰ شرکت نیز موفق به اخذ گواهینامه TICKIT گردیده اند . در منطقه خاورمیانه صرفا“ تا قبل از موفقیت شرکتهای ایرانی در این زمینه ۱۲ شرکت موفق به دریافت گواهینامه بین المللی ISO9001/TICKIT شده بودند .
شایان ذکر است که این رویکرد در آمریکا از سال ۱۹۸۴ و در اروپا از ۱۹۸۷ آغاز شده است . بدین معنی که در اروپا اولین نگارش استانداردهای سری ISO9000 در سال ۱۹۸۷ که بر مبنای استاندارد BS 5750 وزارت صنعت و تجارت انگلستان تدوین شده بود به عنوان مبنای تدوین استاندارد تولید نرم افزار مورد بررسی قرار گرفت و توافق گردید که با بکارگیری ISO9001 به عنوان بستر کلی این رویکرد با اعمال برخی اصلاحات و تدقیق برخی ملاحظات ویژه صنعت نرم افزار ، ساز و کار و مبانی لازم جهت ایفاء نقش طرف سوم به عنوان صادرکننده گواهینامه تضمین کیفیت لحاظ گردد و به تدریج با عمق یافتن و اصلاح مداوم نتایج حاصله توسط UKAS و SWEDAC نهایتا“ رویه هایTICKIT مدون گردید .
مطابق رویه های TICKIT ، هر شرکت دارای خط مشی کیفیت ، طرح کیفیت ، رویه های مختلف جهت پوشش عناصر ۲۰ گانه ISO با توجه به ویژگیهای صنعت نرم افزار و مستندات پشتیبان مربوطه خواهد شد به گونه ای که کل فرایند چرخه حیات تولید نرم افزار تحت پوشش رویه های مذکور قرار می گیرد . بنابراین تعریف مساله و شناسایی نیازهای مشتری ، تغییرات نیازها و اثرات تغییرات نیاز در فرایند شناخت ، طراحی ، برنامه نویسی و آزمایش برنامه ها و سیستم و همچنین کنترل و مدیریت ویرایش های مختلف نرم افزار عرضه شده به مشتری و… همگی تحت پوشش و کنترل قرار خواهند داشت
مطابق رویه های TICKIT هر پروژه جدید مستلزم طرح ریزی مشخص جهت انجام آن خواهد بود . نیازمندی های نیروی انسانی ، تجهیزات ، ابزارها ، روش های اجرایی ویژه ، آموزشهای ویژه و… کلا“ مطابق پیش بینی های اولیه منعکس در رویه ها بایستی بررسی ، برآورد و تامین گردند .
فرایند انجام فعالیت ها ، ارتباط بین افراد یک گروه و ارتباطات درون سازمانی گروه با دیگران و یا ارتباط برون سازمانی در ارتباط با پیمانکاران فرعی و مواردی از این قبیل نیز همگی در این رویه ها دیده شده اند .
استقرار چنین نظامی اگرچه در ابتدا به لحاظ صرف زمانی قریب ۵/۱ سال و نیز هزینه اولیه قابل توجه ، در شرایط فقدان حساسیت های متعارف بین المللی در بازار داخلی ممکن است با نگرش سطحی برای شرکتهای ایرانی در کوتاه مدت توجیه فنی و اقتصادی نداشته باشد لیکن با کمی ژرف نگری و توجه به صرفه جویی در هزینه های ناشی از فقدان نظام تضمین کیفیت در شرکتها و مزایای ناشی از برقراری الزامات انجام درست و کیفی کار با اتکاء به نظام تولید مهندسی و نیز جلب رضایت مشتریان براساس ساز و کارهای تضمین کننده پاسخدهی مناسب و سریع به نیازهای آنان در بلند مدت نه تنها توجیه اقتصادی خواهد داشت بلکه در عین حال امکان توسعه و بسط بازارهای داخلی و حرکت به سمت بازارهای بین المللی را فراهم میسازد .
شرط قوام یافتن این روند و فراگیر شدن آن در سطح سایر شرکتها و متقاضیان دریافت کالا و خدمات نرم افزاری ، مساعدت نهادهای مؤثر بر انفورماتیک کشور به شرکتهای متقاضی ، درک حساسیت و اهمیت موضوع از دریچه منافع مشتریان توسط خود آنها و همچنین تلاش مداوم شرکتها در جهت حفظ و نگهداری و توسعه تدریجی استانداردهای تضمین کیفیت میباشد .
TICKIT : Tick Information Technology
SEI CMM : Software Engineering Institute Capability Maturity Model
UKAS : United Kingdom Acerditation Service
SWEDAC : Swedish Board for Accreditation and Conformity Assesment